Pareto verimsiz 

Oyun teorisi, stratejik ilişkilerin nasıl sonuçlar doğurduğu ile ilgili bizleri aydınlatmaktadır. Söz gelimi, iki oyuncunun yer aldığı bir oyunda, oyuncuların hangi stratejik hamleleri yaptıklarını ve bu hamlelerin onlara ne kazandırdığını oyun teorisi analizi ile çözümleyebiliriz. Oyun teorisinin ekonomiye uyarlandığı ve ekonomik problemleri çözümlemede aydınlatıcı bir rol üstlendiği düşünülürse, günümüz krizleri içerisinde, krizlerin yapıları hakkında bizlere çeşitli ipuçları sağladığı tartışmasızdır.

İklim krizini ele alalım ve oyun teorik çerçevede inceleyelim. Varsayalım ki iki firma çevreye zarar veren ürünler üretsin. Ve bu iki firmanın bu ürünleri üretmekteki maliyeti c birim kadar olsun. Bu zararın giderilmesi için kullanılan teknolojinin maliyeti a birim kadar olsun. Toplamda iki firma eğer çevreye zarar veren ürünlerinin yarattığı zararı gidermek için yeni gelişmiş teknolojiyi kullanırlarsa, ikisi de c+a birim kadar maliyet ile yüzleşmek zorunda kalacak olsunlar. Ve çevrenin bu ürünlerden gördüğü zarar minimalize edilmiş olsun.

Bu yeni teknolojiyi uygulamak çevre için tartışmasız olumlu olacaktır. Ancak; firmaların temel motivasyonu karlarını maksimize etmek olduğu için, çevreye yararı dokunan bu a birimlik maliyeti üstlenmeyebilirler. Yani iş birliği yapmadan bencilce hareket edebilirler. Bu durumda üstlendikleri maliyet sadece c birim olacaktır. Her iki firma için bunu düşündüğümüzde, kârlılıklarının maksimize oldukları noktada, toplum ekolojik olarak zarar görecektir.

Bu bağlam, yani her iki firmanın kendi karlarını maksimize ederken, toplumun zarar gördüğü, mahkumlar açmazı sorununa benzetilebilir.

Mahkumlar Açmazı, oyun teorisi içerisinde popülerliğini korumaktadır. Tanımı gereği, iki mahkum işledikleri bir suç yüzünden ayrı odalarda tutulmaktadırlar. Eğer her ikisi de birbirini suçlarsa 5 er yıl, A suçu B ye atarsa, A-serbest B-10 yıl, B  suçu A ya atarsa, B-serbest A-10 yıl ve her ikisi de sessiz kalırlarsa ikisi de 1 er yıl hapis ile cezalandırılacaktır.

Bu oyunda iki mahkum da kendi faydasını maksimize eden ‘serbest kalma ‘seçeneğinden karşı tarafı suçlar ve ikisinin de birbirini suçladığı noktada ikisi de 5 er yıl hapis ile karşı karşıya kalmaktadırlar. Oysa ikisi de sessiz kalsaydı 1’er yıl hapis ile cezalandırılacaklardı.

Bu popüler mahkumlar açmazı örneği, kooperatif davranışların bencil nitelikli davranışlarda daha optimal sonuçlar doğuracağını ancak, bireylerin bencil motivasyonları nedeniyle bu sonuçlamın olduğu yere ulaşılamadığını göstermektedir.

İklim krizine dönecek olursak, her iki firma kendi karlarını maksimize etmek adına maliyet üstlenmekten kaçınmayıp ortak bir iş birliği ile davransa, çevre kaynakları daha iyi bir konuma gelecek iken mahkumlar açmazında olduğu gibi, iki firma maliyetten kaçınmak adına fayda maksimizasyonu ile hareket etmektedir. Ve bu durum ne yazık ki çevreye zarar vermektedir.    

Ve buradaki kişisel çıkar ile toplumsal çıkar arasından doğan çelişki, pareto-verimsiz sonuca neden olmaktadır.   

Abone Ol :)
Bildir
guest
0 Yorum
Eski
Yeni Oy
Inline Feedbacks
Tüm yorumlar
Search